PLES

Kretanje je prvobitna izražajna forma kojom se čovek koristio u komunikaciji sa okolinom. Kretanje je očigledna čovekova potreba i nije vezana samo za svest već je čovekov podsvesni imperativ.

Svaki svoj osećaj čovek izražava kretanjem, snažnije i življe, što je određeno osećanje intenzivnije. Intenzitet i bogatstvo kretanja se razvija uporedo sa psihološkim razvijanjem konkretnih emocija. Hodanje se pretvara u poskok, trčanje, skokove, a svakodnevni pokreti dugotrajnim ponavljanjem uz harmonično uobličavanje, prelaze u viši stepen kretnih formi i oblika, završavajući na kraju kao plesno umetničko delo.

Ples svakome pruža mogućnost da uživa u određenom ritmu, estetski oblikovanim i stilizovanim pokretima. Ples je spona između ljudi, psihički i fizički rekreira, razvija sluh, smisao za ritam i muziku, uzdiže nivo opšte kulture…

Ples je aktivnost u kojoj sva čula uživaju.

KRATKA ISTORIJA PLESA

Ako ples posmatramo kao neverbalnu komunikaciju onda on postoji otkad postoji i ljudska zajednica. Mnoge istorije umetnosti se slažu da je ples najstarija umetnost .

Igra i ples su postojali na svim nivoima razvoja civilizacije i kulturnog života ljudske zajednice. S obzirom da je u plesu instrument umetničkog izrazavanja vlastito telo on je uvek bio dostupan svim društvenim slojevima kroz celu svoju istoriju. Tako je bilo, tako je danas, a biće i u budućnosti.

Razvoj ljudske civilizacije prati razvoj plesa. Raznolikost ljudskih-etničkih zajednica, društvenih slojeva, istorijskih epoha, dala je isto toliko i plesova. Taj proces je toliko dinamičan da se neke vrste plesova pojave i nestanu u toku nekoliko godina, dok drugi plesovi traju vekovima.

Rezultat je bezbroj vrsta plesova i igara koje se uslovno mogu podeliti u nekoliko kategorija:

• Po vremenu nastanka;

• Po društvenom sloju u kojem su se određeni plesovi igrali;

• Po poreklu u odnosu na etničku zajednicu u kojoj se igra;

• Po osobinama samih plesova u odnosu na ritam, muziku, držanje, mesto izvođenja, funkciju, itd.

Po vremenu nastanka i igranja plesove možemo podeliti:

Plesovi prvobitnih ljudskih zajednica

Oni su pokretom i mimičkim izražavanjem bili bogatiji i od samog jezika. Plesovi su ovekovečeni na pećinskim crtežima iz kamenog doba. Ples se koristi svakom prilikom da se izrazi ljubav, mržnja, radost ili tuga. Posebno su važni plesovi koji se tiču nedokucivih pitanja zivota i smrti. Tako možemo izdvojiti plesove plodnosti vezanih za rodnost letine, ali i erotske plesove vezane za rađanje. Ratnički plesovi za podizanje borbenog raspoloženja i u slavu pobede. Mistični plesovi posvećeni umiranju.

Plesovi starog veka

Ples se razvija sa dominantno različitim osobinama u različitim delovima sveta. U staroj Indiji i Kini je to Imitativan ples kojim se dočarava neka priča, u Egiptu je to kultski ples posvećen bogovima igran na religioznim svetkovinama. Carski dvorovi tog vremena već angažuju plesačice „Bajadere“ za svoje svetkovine.

Na drugoj strani se vec uočavaju plesovi koji se igraju u narodu, van dvorova i religioznih hramova. To su preteče današnjeg trbušnog plesa (prvobitni ples plodnosti), koga igraju narodi severne Afrike.

Odnos Grka prema telu i razvoj pozorišta dovodi ples na scenu. Eshil 484. godine osniva plesni ansambl (kora) za tragedije i komedije. Koru su prvo činili samo mladići a kasnije i devojke. Ovo je bila preteča današnjeg modernog baleta. Bili su razvijeni i ostali plesovi i to:

1. Kultsko – obredni ples,

2. ratnički ples,

3. običajno obredni (svadbeni i pogrebni) ples,

4. imitativni ples (podražavanje elemenata nekog svakodnevnog rada ili pokreta zivotinja),

5. zabavno – gozbeni ples (izvode ga robinje ili hetere-profesionalne plesačice u muškom društvu ili na porodičnim slavljima),

6. masovni, ekstatični plesovi u vreme berbe grozđa u čast boga Dioniza-Bakha, poznati pod nazivom bahanalije. Preteča su kasnijih i današnjih karnevalskih plesova.

Rimljani su najviše upražnjavali ratničke plesove u slavu boga Marsa, a u funkciji ratničkih pohoda i osvajanja. Na narodnim svetkovinama su izvođeni religiozni plesovi u čast pobede Juvenalije, i u čast proleća Florlije. Bahanalije su u rimskom obliku bili raskalašni ulični plesovi u kojima su učestvovali svi u svrhu davanja oduška svakodnevnim običajima i stegama.

U Vizantiji su se izvodili dominantno akrobatski plesovi u cirkusima. Na dvorovima su angažovane plesačice izvodeći levantinski (danasnji trbusni) ples.

Plesovi srednjeg veka

Najnepovoljiji period za ples je bio srednji vek zbog učenja hrišćanstva. Hrišćanska crkva je onemogućavala i zabranjivala (papska zabrana 744. godine) plesanje. Ipak je ples opstao i preživeo u narodima iako je iz crkvenih hramova proteran. Kasnije je nađena neka vrsta kompromisa da se igra ispred crkve, odnosno da crkva bude mesto okupljanja ali da se crkveni obred razdvoji od narodnih običaja. Istovremeno crkva ništa nije imala protiv da ples, igra, i narodne svetkovine budu motiv okupljanja ispred crkve. Ovo se zadržalo sve do danas, a posebno kod nas. Gotovo svi narodni vašari se poklapaju sa verskim praznicima i događaju se kod crkve.

Ples u novom veku

Počevši od trinaestog veka ples se stalno razvija i dobija svoje mesto u društvu koje ima i danas. To je period krstaških ratova i sve većeg mešanja kultura istoka i zapada.

Plesovi su se naročito igrali na dvorovima i u gradovima Italije, Francuske, Španije a kasnije i drugih država tadašnje Evrope.

Igrali su se plesovi Bassadanza, Passamezza, Pavano, Galliardo. Na dvorovima se pojavljuju profesionalni učitelji plesa. Igralo se u kolu ili u otvorenom stavu. Oni su zaslužni za manire, naklone, držanje, nove korake, osmišljavanje zabava itd.

Poznati ples tog vremena koji se igrao skoro svuda u Francuskoj je i Branl. Bio je narodni ples i imao je bezbroj varijanti. On je osnova kasnijih ,,prefinjenih“ plesova.

Zapisivanje plesova počinje vec od 1500. godine. Prvi bal je organizovan 1385. godine u Amijanu za svadbu Karla VI i Izabele Bavarske.

Kao posebna forma plesa u tom periodu nastaje i balet. Francuski kraljevi Luj XIII i XIV su igrali u baletskim predstavama u periodu od 1610. do 1699. godine. Kao svedočanstva tog perioda ostale su slike, drvorezi sa motivima plesa. Vec 1715. se u Parizu izvodi Bal opere dostupan svima uz plaćenu ulaznicu.

Već 1662. godine u Parizu poznati ucitelji, majstori plesa, baleta i kompozitora osnivaju „Akademiju igre“. Nekoliko godina kasnije osnivaju i „Akademiju muzike“, da bi kasnije to objedinili u jednu instituciju „Akademiju umetnosti i igara“.

Najzaslužnija imena su bili Žan Batist Lili, Molijer, Kvinol, Šarl Bošan. Plesovi koji su vladali francuskim dvorovima u sedamnaestom i osamnaestom veku su: Menuet, Gavota, Kadril. Menuet je trajao preko 150 godina.

Osamnaesti vek donosi revolucije i prodor narodnih plesova u više društvene slojeve. Poznati kompozitori na motivima narodne muzike i plesova stvaraju nove kompozicije. U Austriji tako nastaje valcer, a svetsku slavu mu daju kompozitori porodice Štraus. U Mađarskoj se igra palatoš i čardaš. Česi donose polku, a Poljaci polonezu i mazurku. Najpoznatiji Ruski plesovi su kazačok i golubec. Zanimljivo je da Rusi u baletu preuzimaju tada primat od zapadnjaka i drže ga do danas.

U našim krajevima se igraju raznovrsna narodna kola koja se igraju i danas.

U devetnaestom veku se plese contradans, poloneza i valcer. Prva dva plesa dostižu svoj zenit i polako odlaze sa scene. Novi kralj plesova postaje valcer. Menja se i način držanja plesača, on postaje zatvoren, ustvari to je valcer kako se igra i danas. Zbog prisnog, zatvorenog plesnog stava, brzog tempa i puno okreta valcer dugo nije prihvatan na tadašnjim dvorovima.

U Americi se igrala laganija verzija valcera „boston“, koja je kasnije stigla i u Evropi. Modifikaciju i standardizaciju koraka koju su uradili engleski učitelji plesa, danas se igra kao engleski valcer ili spori valcer.

Izvorni brži valcer postaje Bečki valcer zahvaljujući kompozitorima i muzičarima J. Štrausu starijem, a naročito mlađem. Oni donose svetsku slavu valceru. Tek tada ples postaje ono što je danas, masovna aktivnost, a mesta gde se pleše postaju dostupna svima i tu se brišu sve društvene razlike.

U dvadesetom veku nastaju i razvijaju se plesovi kakve igramo i poznajemo danas. London postaje svetski plesni centar. Počevši od dvadesetih godina engleski učitelji plesa standardizuju korake prvo valcera, a zatim i ostalih plesova koji se pojavljuju: slowfox, quickstep, tango, a kasnije i latino plesova: rumbe, sambe, ča ča ča, jive, pasodoble.

Organizacija međunarodnih takmičenja, osnivanje međunarodnih plesnih organizacija i standardizovani koraci su doveli do toga da se nametne tzv. internacionalni stil plesa za ovih deset plesova. To dovodi do toga da se ples pretvara u ozbiljan sport i pojavljuje se termin sportski ples. Razvoj sportskog plesa uz ubrzan razvoj sredstava komunikacije i masovnih medija su najzaslužniji za ono što je ples danas.

Svetska prvenstva u standardnim plesovima se priređuju od 1921. godine. Prvo zvanično svetsko prvenstvo je održano 1922. godine u Londonu (plesovi: engleski valcer, tango, bečki valcer i slowfox), 1927. godine dodaje se i quickstep. Jedno od najpoznatijih takmičenja od početka razvoja sportskog plesa je otvoreno prvenstvo Velike Britanije. Održava se u Blackpoolu od 1931. godine ili takmičenje International koje se održava u londonskom Albert Holu od 1959. godine. Sa organizovanim razvojem i međunarodnim priznanjem, sportski ples je zlatno doba doživeo posle 1950. godine.

Prva Svetska federacija je osnovana 1935. godine u Pragu pod imenom International Amateur Dance Federation IADF ili na francuskom FIDA. Kuriozitet je da je jedna od osnivača u to vreme bila i Jugoslavija. Posle rata i svih problema koje je on nosio, ponovo se organizuju plesna takmičenja pod imenom International Council of Amateur Dancers (ICAD), a 1990. godine menja naziv u International Dance Sport Federation (IDSF). Od 1997. godine IDSF je punopravni član Međunarodnog Olimpijskog Komiteta.

Dinamičan razvoj sredstava masovne komunikacije a posebno interneta krajem dvadesetog veka doneo je intenzivno mešanje kultura. Na polju plesa uočava se nekoliko tendencija.

Prva grupa plesova opstaju i traju dugo zato što su uvršteni u neki sistem. To su sportski plesovi, narodni plesovi koji se igraju u kulturno umetničkim društvima, scenski plesovi koji su sastavni deo profesionalnih pozorišta i naravno balet.

Druga grupa plesova prati muzičke trendove i nepredvidivog su trajanja. Nestao je čitav niz plesova koji se igrao u prvoj polovini dvadesetog veka (čarlston, šimi, twist, itd.). Dok se pojavom hip hopa u drugoj polovini dvadesetog veka pojavljuje niz plesova na tu vrstu muziku.

Treća grupa plesova duguje svoju popularnost i širenje time što je za neka područja novina, i što je propraćeno tv serijama, plesnim filmovima i muzičkim hitovima.

Za naše prostore je karakteristično da su se prvo pojavili filmovi, pa tv serije uz istovremenu dostupnost muzike. Nagla ekspanzija je počela od 1990. godine. U poslednjih dvadeset godina izuzetno su popularni hip hop, trbusni ples, argentinski tango i salsa. Njih prate najnoviji plesovi regeton i kizomba. Dakle dominantno su popularni plesovi latino američkog porekla i orijentalni ples.

Društveni ples predstavlja ustvari sve plesove koji se mogu igrati na zabavama i u tom smislu je najširi pojam. Kod nas se popularnost društvenog plesa sve više vraća uz istovremeni razvoj. To se vidi najviše po rušenju tabua da je ples sinonim za mlade i najmlađe, sve više ljudi u zrelim godinama pohađa časove plesa.

Sa druge strane teško je organizovati velike plesne zabave jer ljudi koji su vlasnici odgovarajućih prostora za to nisu zainteresovani. Naime, ljudi koji plešu jako malo piju i ne prave zaradu pa ne postoji ekonomski interes. Plesne zabave skoro isključivo organizuju plesne škole i jedino su one zaslužne što danas postoji mogućnost plesanja na plesnim večerima više puta nedeljno i to u svim većim gradovima u Srbiji i regionu.

Nadamo se da će se ples dalje razvijati, popularizovati i nametnuti kao aktivnost od šireg društvenog značaja. Za sada obrazovni i zdravstveni sistemi nemaju interesovanja, ali sve više firmi koristi ples bilo za prezentacije svojih usluga i proizvoda ili kao odgovarajući rekreativni „antistres“ (team building) program.

• Tweet